Իմ անունը Հրաչ է

Ատամնաբույժ Հրաչը

 Ամռան տանջող տապից քրտնած

Հրաչիկը տատենց գնաց:

Բայց գյուղ հասավ և նույն օրը

Մեղքը եկավ ծեր աքլորը:

Լուսադեմին կտուցը բաց

Երբ ծղրտաց իր «ծուղրուղուն»,

Հրաչիկը շուտ վեր թռավ

Եվ շտապեց աքլորաբուն:

-Ո՞վ իմանա՝ շատ հիվանդ է,

Որ լալիս է այսպես ցավոտ,

Փչացել է մեծ ատամը

Լուսադեմին, այս առավոտ:

Հարկավոր է արագ բուժել,

Մի ճար անել խեղճի վերքին,

Ախր այսպես շատ է լալիս,

Ձայնում, կանչում է ամենքին:

Ասաց, մտավ արհեստանոց,

Գտավ պապի հին աքցանը,

 Խարտոց գտավ պոչը կոտրած

Ու մոտեցավ  հավատանը:

Եվ աքլորին սեղմեց գետնին,

Բացեց նրա կտուցը կեռ,

Հետո նրան դիմեց փութով.

-Ո՞րն է ցավող ատամը Ձեր:

Ապա քաշեց հին աքցանը,

Փորձեց գտնել ատամը փուտ,

Խարտոցն առավ, ընկավ վրան

Եվ թպրտաց խեղճն անօգուտ:

Մի կերպ հասավ տատն օգնության.

-Ի՞նչ ես անում, այ տնաշեն,

Ո՞վ է տեսել, որ աքլորի

Կտուցն էսպես անխիղճ տաշեն:

-Դու չգիտես,- ասաց տղան,-

Աքլորն ուներ ատամնացավ,

Տես, բուժեցի նրան, տատիկ

Եվ հիվանդը առողջացավ:

Էլ չի կանչի լուսաբացին,

Լաց չի լինի ծեգը ծեգին,

Ես Հրաչն եմ ատամբաբույժ,

Այսպես կօգնեմ ամեն մեկին:

                                              ***

Հրաչիկը զատիկ տեսավ.

-Վա՜յ, արևից այրվել է, տես ,

Մայրիկ, մեջքին քսուք քսենք,

Մի թող գնա մանկապարտեզ:

-Չէ, այ խենթուկ,- մայրիկն ասաց,-

Դա զատիկի շորն է նախշուն,

Հագել, ելել զբոսանքի,

Մայրիկի հետ դառնում է տուն:

                           ***

Հրաչ պապը հեքիաթ պատմեց,

Հրաչիկը քնեց մուշ-մուշ,

Եվ երազում մութնուլուսին

Նա սլացավ դեպի լուսին:

Լուսինը՝ մեծ, ինքը՝ մենակ,

Պապի պաչիկն էլ չի օգնում,

Հրաչիկը լուսնի փայլից

Շատ է հոգնում, շատ է հոգնում:

Արթնանում է պռոշը կախ,

Պապի ձեռքն է զգում ուսին,

-Պապիկ, ճիշտ չէ քո հեքիաթը,

Երկու Հրաչ ու մի լուսի՞ն:

                   ****

Աքլորիկը ծեր է արդեն,

Էլ չի հիշում ճիշտ ժամը նա,

Ծիկրակում է լուսադեմին՝

Ժամացույցից ժամն իմանա:

Թե ամպ եղավ, օրը՝ թխպած,

Նա կուշացնի զիլ «ծուղրուղուն»,

Չի մտածի, որ Հրաչը

Գնալու է տատիկի տուն:

Աքլորիկը ծեր է թեև,

Բայց ի՞նչ անենք, մեղք է, ոչինչ,

Հրաչիկը մայրիկ ունի,

Ունի խելոք համակարգիչ:

Չի ուշանա, շուտ կարթնացնեն,

 Աքաղաղի հույսին չէ նա,

Ծեր աքլորին չի նախատում,

Որ չտխրի, չվշտանա:

                         ***

Արի, Բալիկ, քայլենք մի քիչ,

Մի քիչ գնանք ճամփով քարոտ

Եվ կտեսնենք կապույտ-կապույտ

Լիճը՝ բացված անմար կարոտ:

Եվ կտեսնենք որորներին,

Որ երկինքն են շոյում թևով,

Եվ ծփում են զով ջրերը

Ամռան շոգից փրկող ու զով:

 Գիտե՞ս, իջել նա երկնքից

Եվ փռվել է սարերի մեջ,

 Ամեն ծիծաղ իր մեջ առնում

Եվ մաքրում է ջրերն անվերջ:

Եվ աշխարհին զով է տալիս,

Աշխարհը միշտ մաքրում փութով,

Լիճը փրկող ձեռք է, որդիս,

Երգ է անուշ ու հոգեթով:

                                 ***

-Պապիկ,- ասաց Հրաչը,-

Տես, ջրերը Սևանի

Իմ աչքերից գույն առել

Ու ծփում են գեղանի:

-Չէ թոռնիկս, լիճը, տես,

Երկնի կապույտ է առել

Եվ սարերի մեջ փռված

Կապույտ հեքիաթ է դառել:

-Պապիկ,- ասաց Հրաչը,-

Ճայը եկել անամոթ

Տատից լեղակ գողացել

Ու թռել է լճի մոտ:

Ու տվել է ջրերին

Կապույտ գույնը լեղակի:

Տեսնես մեղք չե՞ն ձկները

Եվ գորտերը ցեղակից:

                               ***

-Ի՞նչ մեծ սար է,-հարցրի պապիս,-

Որ նայում է ինձ ամեն օր,

Ուր գնում եմ, գալիս է նա,

Ամեն օր հին, ամեն օր նոր:

Ու ժպտում է ճիշտ քեզ նման,

Իր լռությամբ հսկում է ինձ,

Վատ բան անել թույլ չի տալիս,

Պահպանում է միշտ վտանգից:

Պապս նայեց հոնքի տակից,

Ժպտաց, քորեց գլուխը ծեր:

-Քո ասածը Մեծ Մասիսն է,

Ինձ պես ծերուկ, քեզ պես՝ ջահել:

Նա հսկում է ամեն հայի

Պահում բոլոր նրանց ճամփան,

Ովքեր տանից դուրս են եկել,

Բայց անպայման ետ կդառնան:

Մի վշտացնի նրան երբեք,

Քեզ լավ պահիր, եղիր բարի,

Եվ ամեն օր քո թիկունքին

Կզգաս ուժը Մասիս սարի:

                           ***

Մայրիկն ասաց.

-Շատ մի տզզա,

Կաթը խմիր, գնա, քնիր:

Հայրիկն ասաց.

-Էլ չաղմկես,

Մուլտիկ նայիր, գնա,  քնիր:

Տատիկն ասաց.

-Քեզ շիլա տամ,

Համով շիլան կեր ու քնիր:

Հորաքույրս թուշս պաչեց.

-Քեզ խնձոր տամ,

Կեր ու քնիր:

Իսկ պապիկս աչքով արեց

Ու ինձ առավ իր թևի տակ,

Թուշս պաչեց անուշ-անուշ,

Դեմքս շոյեց ձեռքով իր տաք:

-Արի ես քեզ հեքիաթ պատմեմ

Արջի մասին կամ լուսնյակի,

Պատմեմ ագահ գայլի մասին,

Կամ էլ վախկոտ նապաստակի:

Պատմեց պապս հեքիաթ-հեքիաթ,

Պատմեց բաներ բազում, բազում,

…Իսկ հեքիաթի մյուս  կեսը

Տեսա անուշ իմ երազում:

                               ***

Պապիկս ասաց այդ առավոտ.

Արի գնանք զբոսանքի,

Տեսնենք՝ ինչ կա լույս աշխարհում,

Որ կեսօրին քնենք հանգիստ:

Եվ քայլեցինք մենք ձեռք-ձեռքի

Տեսանք գարուն, ծառեր ծաղկած,

Տեսանք՝ ինչպես արևի տակ

Հուրհրում են խոտերը թաց:

Հետո հասանք ջրափոսին

Ու նայեցինք խորքը նրա.

Ամպ ու արև առել իր մեջ,

 Ծիծաղում էր՝  լույսը վրան:

-Պապիկ, — ասի,- արի տեսնենք

Ջրափոսը խո՞րն է, թե՞ չէ,

Տես արևը նրա խորքում

Եվ ամպերը նրա մեջ են:

Արի բռնենք գոնե մի ամպ,

 Նստենք վրան ու սավառնենք,

 Ջրափոսից մի քիչ արև

Կամ վետվետուն մի ամպ առնենք:

Եվ երկուսով մտանք ջուրը

Ու թրջեցինք կոշիկ ու ոտ,

Բայց ամպ բռնել չհաջողվեց

Գարնանային այդ առավոտ:

Պապս ասաց. «Շատ թրջվեցինք,

Շարքից ելան կոշիկ ու ոտ,

Հիմա արի շուտ տուն դառնանք,

Գնանք, հասնենք տատիկի մոտ»:

Եվ զայրացավ տատիկը խիստ.

-Մեծ ու փոքր մի քելքի՞ են:

-Դու չգիտե՞ս,- ժպտաց պապը,-

Որ պապ ու թոռ մի խելքի են:

   «Ճանապարհորդ» աղվեսը

-Հեքիաթ պատմիր, պապիկ,- ասի:

-Թոռս քնի, իսկ ես պատմեմ,-

Ասաց պապիկն ու պառկեցինք

Հին բազմոցին կեսօրվա դեմ:

-Կար, թե չկար՝ մի շեկ աղվես՝

Մազը փափուկ, պոչը՝ երկար,

Թափառում էր ճարը կտրած,

Որ հավ գտներ կամ էլ ճագար:-

Ասաց պապիկն ու հենց կեսից

Աչքը փակեց, քնեց մուշ-մուշ:

-Պապիկ,- նրան արթնացրեցի,-

Բա աղվե՞սը սիրուն, քնքուշ…

-Հա~, աղվե՞սը,- պատասխանեց,-

Ծեր աղվեսը մտավ անտառ,

Մեծ ու հասուն սունկեր գտավ,

Տեսավ հասած ընկույզի ծառ,-

Պապիկն ասաց, էլի քնեց,

Ես արթնացրի նրան փութով.

-Պապիկ, ախր աղվեսիկը

Չի կշտանում խոտ ու սնկով:

-Ա~խ, ասղվե՞սը,- տնքաց դժգոհ,-

Դեռ գնում է ժեռ քարափով,-

Ասաց, փակեց իր աչքերը,

Խռմփացրեց բարձր ու թափով:

-Պապիկ, ախր ծեր աղվեսը

Դեռ քաղցած է հեքիաթի մեջ:

-Ի՞նչ… աղվե՞սը,- աչքը բացեց,-

Դեռ քայլու՞մ է սոված ու խեղճ:

Հետո ասաց, թե.«Աղվեսը

Դեռ չի անցել կեսը ճամփի,

Արի քնենք գոնե մի քիչ,

Մինչև գնա ու տեղ հասնի»:

Ծեր գլուխը դրեց բարձին,

Էլի քնեց պապիկս Պերճ,

Իսկ աղվեսը սոված-ծարավ

Դեռ քայլում է հեքիաթի մեջ:

                       ***

-Ե՞րբ մեծանա  Հրաչիկը,

Որ պապիկին մի քիչ օգնի,

Նեցուկ դառնա նրա համար,

Երբ ապրելուց պապը հոգնի:-

Ասաց պապը, նայեց թոռին,

Գրկեց նրան սեղմեց սրտին,

Իսկ թոռնիկը հանքը կիտեց

Ու թնկթնկաց ցավով կրկին:

-Մեծանալը  շա՜տ դժվար է,

Մեծանալը հեշտ չէ, պապիկ,

Որքա՜ն պիտի լաց լինի մարդ,

Որքա՜ն պիտի ուտի կաթիկ:

Հեշտացնում ես դու ամեն բան.

Ցավողը քո փորիկը չէ,

Կհասկանաս լացս գուցե,

 Երբ ցավերը քեզ էլ տանջեն:

Հեշտացնում ես դու ամեն ինչ.

Քեզ հո զոռով չե՞ն լողացնում,

Ձեռք ու ոտքդ պինդ կապկպած

Հո չե՞ն դնում օրորոցում:

Երբ քաղցած ես, քեզ չեն խաբում

Օրորելով կամ գրկելով,

Մեծանալը շա՜տ դժվար է

Ու չի լինում քո երգելով:

-Ասաց, դարձյալ լացեց  ցավով

Ու խլվլաց պապի գրկում,

Հրաչիկը՝ դեռ անլեզու,

Հրաչիկը՝ դեռ կաթնախում:

-Մի թնկթնկա, որդիս,- ասաց,-

Դառն է կյանքը ադամորդու:

Տառապանքդ կհեշտացնի

Տառապանքը Մարդու Որդու:

                                     ***

Համեղ ճաշ է եփել տատը.

Ո՞վ ճաշակի. պապն ու թոռը,

Տաքացրել է սարի կաթը.

Ո՞վ բաժակի. Պապն ու թոռը:

Տատը բալ է բերել այգուց,

Ո՞վ լիանա. պապն ու թոռը,

Պաղպաղակի անուշ բույրով

Ո՞վ հիանա. պապն ու թոռը:

Այսպես “ծանր բեռ են կրում”

Ու տանջվում են ամբողջ օրը,

Տան հոգսն ուսին՝ «լուծ են քաշում»

«Աշխատասեր» պապն ու թոռը:

-Բա չգիտե՞ք,- տատն է ասում,-

Կոտըրվել է մեր աթոռը:

Ո՞վ նորոգի,- հարց է տալիս,-

Գուցե դա է՞լ պապն ու թոռը:

-Պապն ու թոռը, պապն ու թոռը,

Ամբողջ օրը հո չե՞նք բանի,

Գործը՝ թեթև, ինքը՝ ջահել,

Թող այդ մեկն էլ հայրիկն անի:

                                  ***

Պապիկ, տեսնես արևն ինչու

Ինձ հետ այսօր էլ չի խոսում,

Երբ ուզում եմ նրան բռնել,

Թաքնվում է ջրափոսում:

Զարմանում եմ, պապիկ, ախր

Ամպն ինչու՞ է նրան պահում,

Չի թողնում, որ ինձ հետ խաղա:

Ամպի տակից ո՞նց է սահում:

Դու ասում ես՝ երկնքում է,

Ես տեսնում եմ ջրափոսում:

Ես ուզում եմ  նրան բռնել,

Նա ջրի մեջ՝ լուռ ու հոսուն:

Զարմանք բան է, ախր, պապիկ,

Արևն ինչու՞ թաց է այդպես,

Ջրափոսից ո՞նց է փախչում,

Երկինք ելնում թռչնակի պես:

                                ***

Պապիկըս ինձ կարոտում է,

Լաց է լինում  հոնգուր-հոնգուր:

Ձայն չի հանում, չի թնկթնկում,

Արտասվում է անձայն ու լուռ:

Ի՞նչ անեմ, որ չկարոտի,

Լաց չլինի պապիկս խեղճ,

Բեր նկարս թողնեմ գոնե

Հեռախոսի ալբոմի մեջ:

Հենց կարոտի՝ բացի, նայի,

Ուրախանա գոնե մի քիչ,

Մինչև որ գամ, նրան տեսնեմ,

Չկշտանամ պապիս գրկից:

Հետո դառնամ, նրան ժպտամ,

Ասեմ. «Պապիկ, հո աղջիկ չե՞ս,

Աղջիկներն են լացկան լինում,

Դա ի՞նչ է, որ դու չգիտես»:

Ասեմ.«Պապիկ, հո տզզան չե՞ս,

Որ լալիս ես ամեն բանից,

Դու քեզ համար կարդա, գրիր,

Մինչև ետ գամ Երևանից»:

                          ***

Երբ գարունը բացվի նորեն

Եվ աշխարհը կանաչի,

Հրաչիկը դուրս գա տանից,

Ծառ ու ծաղիկ ճանաչի:

Տեսնի ծաղկած խնձորենին

Ծաղիկներով գեղանի,

Եվ զմայլվի հար ծփացող

Ալիքներով Սևանի:

Եվ բալենուն նայի ծաղկած՝

Հարսի նման սպիտակ,

Ծաղկաթերթը քամուն տված,

Փռած հողին՝ ծառի տակ:

Որ զարմանա վառ արևով

Փոքրիկ տղաս՝ կանաչ ուռ

Եվ ծառ դառնա դալարագեղ

Իր սոսափով քաղցրալուր: